vrijdag 25 juli 2025

Fietstocht Napels

3-012 Piazza del Plebiscito panorama

Voor de tweede ochtend van ons verblijf in Napels hadden we een fietstocht geboekt. Het was mijn eerste ervaring met een elektrische fiets en het beviel prima. We moesten ons melden bij de Galleria Principe di Napoli, een half uurtje lopen vanaf ons hotel. Het was al flink warm en omdat het een flink stuk omhoog ging kwamen we aardig bezweet aan bij het startpunt van de fietstocht, we werden vriendelijk ontvangen door onze gids Salvatore, met wie we de avond ervoor al even app-contact hadden. Omdat Napels nogal heuvelachtig is had ik voor de zekerheid een elektrische fiets gehuurd omdat ik bang was dat ik de rest anders niet zou kunnen volgen. De route was zo samengesteld dat we maar een kort stukje door het drukke en chaotische verkeer hoefden. De eerste serieuze tussenstop was op het Piazza del Plebiscito.
Aan dit plein staat de imposante Koninklijke en pauselijke basiliek Franciscus van Paola. We zijn niet in de kerk geweest, maar van een afstandje ziet de kerk er indrukwekkend uit. De Basilica Reale San Francesco di Paola werd tussen 1816 en 1846 gebouwd naar voorbeeld van het Pantheon in Rome en de Sint Pieter in Vaticaanstad. Salvatore deed zijn verhaal hier aan de overkant van het plein, voor het koninklijk paleis. Daar heb ik nauwelijks foto's van kunnen maken, we zijn hier een paar dagen later nog een keer geweest. Toen hebben we dit recht kunnen zetten.

3-028 Castel dell'Ovo vanaf Rotonda Diaz 

De volgende tussenstop was bij Castel dell'Ovo, dat we van een afstandje op de foto hebben gezet. Het kasteel was vanwege een verbouwing gesloten. Het is het oudste kasteel van Napels en heeft in de loop van de geschiedenis verschillende functies gehad. Er staat al vanaf de eerste eeuw voor Christus een kasteel op deze plek. Salvatore vertelde dat hij graag met zijn Carmen ging eten in de restaurantjes in deze buurt. De meeste goede restaurants waren volgens hem pizzeria's. Uiteindelijk kregen we niet alleen veel te horen over Napels, maar ook over zijn vrouw Carmen en hun zoontje Leonardo. We moesten Salvatore trouwens Sal noemen onderweg. Volgens hem zou een groot deel van de mannen in Napels zich omdraaien als je de naam Salvatore laat vallen omdat ze allemaal zo heten. Op de volgende foto zie je het haventje bij het kasteel met op de achtergrond de Vesuvius.

3-018 Bij Castel dell'Ovo

Wij hebben al eerder dergelijke fietstochten gedaan in Berlijn en Buenos Aires. Blijkbaar is dit een activiteit die vooral Nederlanders aanspreekt, er waren alleen Nederlanders aangemeld voor deze fietstocht. 

KC 3-10 Bij Castel dell'Ovo

Op de foto hierboven een stukje van de kustlijn in dit deel van de stad, en voor de duidelijkheid, er drijft geen lijk in het water. Dit was een zwemmer. Een van de andere fietsers heeft ons hier samen op de foto gezet.

KC 3-12 Samen bij Castel dell'Ovo

De volgende stop was niet veel verder, bij Rotonda Diaz. Hier heb je uitzicht op Castel Sant'Elmo op de top van de Vomero heuvel. We zijn later nog bij een uitkijkpunt bij dit kasteel geweest.

3-024 Castel Sant'Elmo vanaf Rotonda Diaz

Hieronder een standbeeld voor generaal Armando Diaz. Nadat het Italiaanse leger in de Eerste Wereldoorlog een grote nederlaag had geleden bij de slag bij Caporetto, een gebied dat destijds Italiaans was en nu deel van Slovenië is, werd Diaz tot stafchef van het leger benoemd. Hij was in die functie succesvol en werd een nationale held. Na de oorlog werd hij minister in het eerste kabinet van Mussolini. In die functie steunde hij de oprichting van de Nationale Fascistische Militie die later een grote rol speelde bij de onderdrukking van de oppositie. Hij verliet de politiek overigens voordat die grote misstanden plaatsvonden.

3-033 Rotonda Diaz

Op de volgende foto een klein stadsstrandje met uitzicht in westelijke richting.

3-035 Strandje bij Rotonda Diaz

De volgende stop was bij de Galleria Umberto I, een winkelcentrum met glazen koepels en veel mozaïeken. Een grote restauratie van het gebouw is bijna afgerond. Het gebouw doet sterk denken aan de Galleria Vittorio Emanuele in Milaan. Deze Napolitaanse versie is een paar jaar later gebouwd en was daarom volgens Salvatore de mooiere van de twee omdat ze toen wisten hoe het moest. Jammer dat er voor de ingang een heleboel kliko's stonden.

3-039 Galleria Umberto I3-037 Galleria Umberto I

De binnenkant zag er mooi uit, ze waren op sommige plaatsen nog bezig met het restaureren van de vloermozaïeken, maar het meeste werk was al achter de rug.

3-083 Galleria Umberto I3-041 Galleria Umberto I

In het middelpunt van het gebouw lag op de vloer een windroos met daaromheen de sterrenbeelden. De leeuw en de waterman, onze eigen sterrenbeelden heb ik op de foto gezet.

3-075 Galleria Umberto I
3-051 Galleria Umberto I3-055 Galleria Umberto I

Bij een van de ingangen hing een plaquette van Francesco Paolo Bouvée, een eerbetoon voor zijn bijdrage aan het ontwerp van de 56 meter hoge koepel. 
Bouvée is overigens niet verantwoordelijk voor het algemene ontwerp van het gebouw, daarvoor heeft Emmanuele Rocco getekend.

3-046 Galleria Umberto I3-071 Galleria Umberto I3-076 Galleria Umberto I

We zijn onderweg ook nog even gestopt bij de Fontana del Nettuno (Fontein van Neptunus) en het Teatro San Carlo. Die plekken komen later in dit verslag aan bod, toen we daar wat meer tijd voor hadden. Op de Piazza dei Martiri stopten we bij het Monument voor de Napolitaanse Martelaren. Het gaat daarbij om burgers die hun leven verloren in de strijd voor vrijheid en eenheid van Italië. 

KC 3-15 Piazza dei Martiri

De laatste tussenstop van de fietstocht was op de Piazza del Gesù Nuovo, daar zijn we later die middag nog even terug geweest vanwege een paar filmlocaties. De fietstocht eindigde bij de Galleria Principe di Napoli, daar waren we ook begonnen. We hoefden pas bij het inleveren van de fietsen te betalen voor de excursie.

3-098 Piazza del Gesù Nuovo

dinsdag 24 juni 2025

Vesuvius

Het tweede deel van de excursie die we voor deze dag hadden geboekt stond in het teken van de Vesuvius, de vulkaan die de oorzaak is van de ondergang van het historische Pompeï. Inmiddels ligt naast het archeologisch park het nieuwe Pompeï, met iets meer inwoners dan de historische stad had in 79 n.Chr.. 

Na de lunch was het tijd voor het tweede ordinaire verkooppraatje. Dit keer moesten we aan de drank (limoncello) die gemaakt was van citroenen zo groot als kleine meloenen. Ik ben op een afstandje gaan staan, maar die man praatte zo hard dat ik toch alles meekreeg.

Daarna werden we afgezet bij het begin van de wandeling naar de top van de Vesuvius, dat is op ongeveer 1000 meter hoogte. Het is dan nog bijna 300 meter omhoog naar de krater. We kregen daar ruim anderhalf uur voor en dat was aan de krappe kant. We moesten flink doorstappen om helemaal boven te komen.

Op de eerste foto's zie je het uitzicht bij het begin van de wandeling. Groene heuvels en veel bloemen.

2-190 Wandeling Vesuvius2-193 Wandeling Vesuvius

Als je zelf rond de vulkaankrater loopt, zie je niet goed, hoe de berg en de krater er als geheel uitzien. Daarom zie je hieronder een scan van een kaartje dat ik heb gekocht.

De wandeling was op het grotendeels kale stuk van de berg en je kunt langs een deel van de krater lopen. De Vesuvius is nu 1281 meter hoog. Voor de uitbarsting in 79 n.Chr. was de berg ongeveer 2000 meter hoog. Er is toen dus een groot stuk weggeblazen. De meeste uitbarstingen van de Vesuvius zijn veel kleiner, de laatste tot nu toe was in 1944.

2-205 Wandeling Vesuvius

Onze gids kraamde nog wat onzin uit over de Vesuvius die de gevaarlijkste vulkaan ter wereld zou zijn. Er zijn inderdaad lijstjes waarop de Vesuvius bovenaan wordt gezet, ze kijken dan naar het verleden van de vulkaan en hoeveel mensen direct gevaar lopen bij een grote uitbarsting. Maar er zijn vulkanen die potentieel veel gevaarlijker zijn, bijvoorbeeld de Yellowstone vulkaan kan bij een grote uitbarsting wereldwijd grote gevolgen hebben. Bij de Vesuvius zijn de risico's veel meer lokaal. Pal naast de Vesuvius, aan de andere kant van Napels, ligt de veel gevaarlijkere Campi Flegrei vulkaan. Deze vulkaan is veel minder bekend omdat er geen recente uitbarstingen zijn geweest. Maar de vulkaan is al een aantal jaren erg onrustig en wordt nauwlettend in de gaten gehouden.

2-204 Wandeling Vesuvius2-218 Wandeling Vesuvius

Het was een mooie ervaring om langs de kraterrand van deze beroemde vulkaan te lopen. Jammer dat we zo weinig tijd hadden om hier even rustig van de genieten.

2-220 Wandeling Vesuvius2-213 Wandeling Vesuvius

Hoewel het wandelpad vooral door het kale stuk boven op de vulkaan liep, was hier toch nog wat leven te bespeuren. Helemaal boven, op de kraterrand zat een tapuit. Op het pad zagen we enkele distelvlinders. Hier en daar waren er toch ook nog aardig wat plantjes te zien, veelal met gele bloemetjes.

2-223a Wandeling Vesuvius tapuit2-235 a Wandeling Vesuvius distelvlinder2-226a Wandeling Vesuvius2-199a Gele hoornpapaver2-185a Wandeling Vesuvius

Tijdens de terugreis naar Napels kregen we nog een lelijk plastic vulkaantje en werden we weer afgezet bij het hotel waar de excursie ook was begonnen.

Pompeï


Als klein jongetje had ik al een boekje waarin het verhaal van Pompeï werd beschreven. En sinds die tijd heb ik veel belangstelling voor vulkanen en de wens om ooit een keer zelf Pompeï te aanschouwen. Het heeft nog meer dan een halve eeuw geduurd, maar op 24 juni 2025 was het eindelijk zover.

Fragment uit Verdwenen Steden 
© 1962 Wonder-Books. Inc. New-York
© 1963 Zuid-Nederlandse Uitgeverij. N. V. Deurne Antwerpen

We hadden dit als excursie geboekt vanuit Napels. We moesten ons melden bij de ingang van een hotel en werden daar begroet door onze gids voor deze dag. De schrik sloeg me al snel om het hart, ze ging leuk doen. En leuk doen en leuk zijn is niet hetzelfde. Regel 1 was volgens haar dat je de hele dag moest glimlachen. Ik moet er werkelijk niet aan denken om de hele dag mensen om me heen te hebben met zo’n nepgrijns op hun gezicht. Gelukkig hadden we bij de rondleiding door Pompeï een deskundige gids die wel veel interessante verhalen kon vertellen.
Lopend naar de ingang van de historische stad kwamen we langs een groot bronzen beeld. Het is van de Poolse beeldhouwer Igor Mitoraj die zich liet inspireren door de klassieke oudheid. Dit beeld toont de mythologische figuur Daedalus, die samen met zijn zoon Ikarus in veel werken van deze kunstenaar terugkomt. We zijn later gedurende de reis met meer werk van deze kunstenaar geconfronteerd.

2-001a Pompeï

De eerste ruimte die we in Pompeï zagen was het quadriporticum. Dit was een vast onderdeel van een theater, een beetje te vergelijken met de foyer van een theater in onze tijd. In dit geval ging het zelfs om een theatercomplex, er was een groot en een kleiner theater bij het quadriporticum. 

2-005 Pompeï2-010 Pompeï

We werden daarna langs het kleine theater, Teatro Piccolo, geleid. Je kon duidelijk zien dat het theater dusdanig was gerestaureerd dat het weer bruikbaar is voor voorstellingen. Hier en daar waren wel nog oorspronkelijke elementen zichtbaar.

2-017 Pompeï2-013a Pompeï2-016a Pompeï

Van de meeste huizen in Pompeï is niet meer over dan een paar muren of een stukje gevel. Ten tijde van de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 telde de stad ongeveer 20.000 inwoners. Uit een bewaard gebleven ooggetuigenverslag van Plinius de Jongere is veel bekend over de ramp. Over de datum is veel discussie geweest, maar tegenwoordig wordt aangenomen dat het op 24 oktober was, rond het middaguur. De verschillende bronnen geven sterk uiteenlopende cijfers als het om het aantal dodelijke slachtoffers gaat, variërend van 1.500 tot 16.000. Zeker is dus dat een deel van de bevolking de uitbarsting overleefde. Zeventien jaar eerder was Pompeï getroffen door een zware aardbeving. De wederopbouw ging langzaam en was nog niet voltooid op het moment van de vulkaanuitbarsting. 

2-019 Pompeï2-032a Pompeï

Sommige panden zijn wat beter bewaard gebleven, zoals het Romeinse woonhuis Casa dei Ceii. Muurschilderingen in dit huis zijn nog in vrij goede staat, zoals het hier afgebeelde jachttafereel.

2-029 Pompeï2-043 Pompeï

Het Fullonica van Stephanus was aanvankelijk een woonhuis, maar is na de aardbeving van 62 n.Chr. omgevormd tot een bedrijfsgebouw. Hier was een wasserij voor het reinigen van kleding en het afwerken van stoffen gevestigd. Op de bovenverdieping waren terrassen voor het drogen van de kleding.

2-049 Pompeï2-050 Pompeï

Hieronder een fontein in de vorm van een stierenkop.

2-060 Pompeï

Vervolgens kwamen we bij de ruïne van een Romeinse bakkerij. Links een graanmolen, rechts een aantal bewaarpotten die achter de bakkerij stonden.

2-064 Pompeï2-067 Pompeï

Het stratenplan van Pompeï bestaat voor een groot deel uit lange rechte wegen, hier en daar met de Vesuvius op de achtergrond.

2-074 Pompeï2-123 Pompeï

Rond deze binnenplaats staan de gebouwen van het Romeinse badhuis Terme Stabiane.

2-077 Pompeï2-075 Pompeï

De uitsparingen in de muur op de volgende foto zijn de ruimtes waarin de bezoekers van het badhuis hun persoonlijke spullen konden opbergen.

2-088 Pompeï

Hieronder een van de baden van het complex dat aparte ruimtes had voor mannen en vrouwen.

2-086 Pompeï

Op de foto hieronder het hypocaustum, een systeem voor verwarming van de vloer. Vanuit een holle ruimte onder de vloer wordt alles verwarmd. Dit systeem stamt uit de tweede eeuw v.Chr. en werd ten tijde van de Pompeï catastrofe ook toegepast in private woningen.

2-090 Pompeï

Op de volgende foto zie je een gipsafgietsel van een vrouwelijk slachtoffer. De gipsafgietsels van de slachtoffers van Pompeï zijn gemaakt door de holtes, die de lichamen van de slachtoffers in de as achterlieten, op te vullen met gips.

2-101 Pompeï

Het gebouw met de naam Lupanare was een bordeel. Het heeft de ramp goed doorstaan. Het zijn kleine kamertjes met een stenen bed en een piepklein raampje. Zo kwam er wel wat licht binnen, maar er kon niemand door het raampje naar buiten. De fresco's en het symbool op een buitenmuur laten duidelijk zien dat men niet geheimzinnig deed over wat er hier gebeurde. Hoeveel bordelen er waren in Pompeï is niet helemaal duidelijk, dit soort fresco's zijn ook in woonhuizen aangetroffen.

2-109 Pompeï2-115 Pompeï2-106 Pompeï2-107 Pompeï

Hieronder zie je een paar goed bewaarde muurschilderingen en mozaïeken.

2-136 Pompeï

2-132 Pompeï2-135 Pompeï

Het forum van Pompeï is het centrale plein van de Romeinse stad. Het plein is omringd door tempels en andere openbare gebouwen en belangrijke gebeurtenissen vonden op dit plein plaats. Hieronder zie je de restanten van de Basilica van Pompeï. In het Romeinse Rijk had een Basilica geen religieuze functie, het was een multifunctioneel gebouw waarin onder andere een rechtbank zat.

2-156 Pompeï

Op de volgende foto het uitzicht vanaf de tempel van Jupiter in zuidelijke richting.

2-176 Pompeï

Hieronder zie je het uitzicht in noordelijke richting. Je ziet de restanten van de tempel van Jupiter en daarachter de Vesuvius.

2-162 Pompeï

De tempel van Jupiter was een enorm bouwwerk dat een centrale plaats innam in het dagelijks leven in Pompeï. De tempel, gewijd aan de oppergod Jupiter van de Romeinse mythologie, was in 62 n.Chr. zwaar beschadigd geraakt bij een aardbeving en verloor daarbij zijn belangrijke religieuze functie. Ten tijde van de vulkaanuitbarsting in 79 n.Chr. was de tempel nog niet (volledig) herbouwd. Onze gids vertelde dat de inwoners niet wisten dat de Vesuvius een vulkaan was, eerdere uitbarstingen waren al zo lang geleden dat ze niet meer in het collectieve geheugen zaten. Ze vertelde ook dat Romeinen dergelijke natuurverschijnselen als woede van de goden zagen. 
Het ooggetuigenverslag van Plinius de Jongere bevestigt dat de inwoners volledige verrast werden door de gebeurtenissen. Er zitten geen verwijzingen naar goddelijke straffen of religieuze interpretaties in zijn verslag. Op de foto's staat links de boog van Augustus en daarnaast de ruïne van de tempel van Jupiter.

2-170 Pompeï2-174 Pompeï

De boog van Nero staat rechts van de tempel van Jupiter. In de verte is ook nog een andere boog te zien, de boog van Caligula. De zuilen op de foto rechts staan ten opzichte van de boog van Nero inderdaad ongeveer op deze plek.

2-179 Pompeï2-177a Pompeï

Op de volgende foto's is het forum van Pompeï te zien ter hoogte van de tempel van Apollo. De meeste Griekse goden hebben een Romeinse tegenhanger. Bijvoorbeeld Jupiter is de tegenhanger van Zeus. Apollo is een uitzondering op deze regel, de Romeinen hebben deze Griekse god geïmporteerd zonder er een andere naam aan te geven. Een van de redenen hiervoor is dat keizer Augustus Apollo tot zijn beschermgod had benoemd en een grote tempel voor hem liet bouwen in Rome. Dan kun je de naam natuurlijk niet meer zomaar even veranderen.

2-181 Pompeï2-165 Pompeï

Na het bezoek aan Pompeï werden we naar een ordinair verkooppraatje voor juwelen gebracht. Arjan is wat te drinken gaan halen en ik ben buiten gaan staan. Voor die flauwekul had ik de excursie niet geboekt. Daarna was het tijd voor de inbegrepen lunch, een prima pizza was het. We werden aan tafel gezet bij een Duits echtpaar. Na een paar minuten ongemakkelijke stilte zijn we toch nog aan de praat geraakt. En werd het nog bijna gezellig. Aan de tafel achter ons zat een ouder Nederlands stel met twee Engelstalige mensen. De Nederlandse vrouw wilde thee bij haar pizza. Dat vond de ober blijkbaar zo raar dat ze die thee nooit gekregen heeft. Haar man had het erg met zichzelf getroffen. Hij hield maar niet op met praten over zichzelf en zijn heldendaden. Echt bescheiden was hij niet. De lekkerste tomaten ter wereld groeiden in zijn achtertuin.

Fietstocht Napels

Voor de tweede ochtend van ons verblijf in Napels hadden we een fietstocht geboekt. Het was mijn eerste ervaring met een elektrische fiets ...