Als klein jongetje had ik al een boekje waarin het verhaal van Pompeï werd beschreven. En sinds die tijd heb ik veel belangstelling voor vulkanen en de wens om ooit een keer zelf Pompeï te aanschouwen. Het heeft nog meer dan een halve eeuw geduurd, maar op 24 juni 2025 was het eindelijk zover.
Fragment uit Verdwenen Steden © 1962 Wonder-Books. Inc. New-York
© 1963 Zuid-Nederlandse Uitgeverij. N. V. Deurne Antwerpen
We hadden dit als excursie geboekt vanuit Napels. We moesten ons melden bij de ingang van een hotel en werden daar begroet door onze gids voor deze dag. De schrik sloeg me al snel om het hart, ze ging leuk doen. En leuk doen en leuk zijn is niet hetzelfde. Regel 1 was volgens haar dat je de hele dag moest glimlachen. Ik moet er werkelijk niet aan denken om de hele dag mensen om me heen te hebben met zo’n nepgrijns op hun gezicht. Gelukkig hadden we bij de rondleiding door Pompeï een deskundige gids die wel veel interessante verhalen kon vertellen.
Lopend naar de ingang van de historische stad kwamen we langs een groot bronzen beeld. Het is van de Poolse beeldhouwer
Igor Mitoraj die zich liet inspireren door de klassieke oudheid. Dit beeld toont de mythologische figuur Daedalus, die samen met zijn zoon Ikarus in veel werken van deze kunstenaar terugkomt. We zijn later gedurende de reis met meer werk van deze kunstenaar geconfronteerd.

De eerste ruimte die we in Pompeï zagen was het quadriporticum. Dit was een vast onderdeel van een theater, een beetje te vergelijken met de foyer van een theater in onze tijd. In dit geval ging het zelfs om een theatercomplex, er was een groot en een kleiner theater bij het quadriporticum.
We werden daarna langs het kleine theater, Teatro Piccolo, geleid. Je kon duidelijk zien dat het theater dusdanig was gerestaureerd dat het weer bruikbaar is voor voorstellingen. Hier en daar waren wel nog oorspronkelijke elementen zichtbaar.
Van de meeste huizen in Pompeï is niet meer over dan een paar muren of een stukje gevel. Ten tijde van de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 telde de stad ongeveer 20.000 inwoners. Uit een bewaard gebleven ooggetuigenverslag van
Plinius de Jongere is veel bekend over de ramp. Over de datum is veel discussie geweest, maar tegenwoordig wordt aangenomen dat het op 24 oktober was, rond het middaguur. De verschillende bronnen geven sterk uiteenlopende cijfers als het om het aantal dodelijke slachtoffers gaat, variërend van 1.500 tot 16.000. Zeker is dus dat een deel van de bevolking de uitbarsting overleefde. Zeventien jaar eerder was
Pompeï getroffen door een zware aardbeving. De wederopbouw ging langzaam en was nog niet voltooid op het moment van de vulkaanuitbarsting.
Sommige panden zijn wat beter bewaard gebleven, zoals het Romeinse woonhuis Casa dei Ceii. Muurschilderingen in dit huis zijn nog in vrij goede staat, zoals het hier afgebeelde jachttafereel.
Het Fullonica van Stephanus was aanvankelijk een woonhuis, maar is na de aardbeving van 62 n.Chr. omgevormd tot een bedrijfsgebouw. Hier was een wasserij voor het reinigen van kleding en het afwerken van stoffen gevestigd. Op de bovenverdieping waren terrassen voor het drogen van de kleding.
Hieronder een fontein in de vorm van een stierenkop.
Vervolgens kwamen we bij de ruïne van een Romeinse bakkerij. Links een graanmolen, rechts een aantal bewaarpotten die achter de bakkerij stonden.
Het stratenplan van Pompeï bestaat voor een groot deel uit lange rechte wegen, hier en daar met de Vesuvius op de achtergrond.
Rond deze binnenplaats staan de gebouwen van het Romeinse badhuis Terme Stabiane.
De uitsparingen in de muur op de volgende foto zijn de ruimtes waarin de bezoekers van het badhuis hun persoonlijke spullen konden opbergen.
Hieronder een van de baden van het complex dat aparte ruimtes had voor mannen en vrouwen.
Op de foto hieronder het hypocaustum, een systeem voor verwarming van de vloer. Vanuit een holle ruimte onder de vloer wordt alles verwarmd. Dit systeem stamt uit de tweede eeuw v.Chr. en werd ten tijde van de Pompeï catastrofe ook toegepast in private woningen.
Op de volgende foto zie je een gipsafgietsel van een vrouwelijk slachtoffer. De gipsafgietsels van de slachtoffers van Pompeï zijn gemaakt door de holtes, die de lichamen van de slachtoffers in de as achterlieten, op te vullen met gips.
Het gebouw met de naam Lupanare was een bordeel. Het heeft de ramp goed doorstaan. Het zijn kleine kamertjes met een stenen bed en een piepklein raampje. Zo kwam er wel wat licht binnen, maar er kon niemand door het raampje naar buiten. De fresco's en het symbool op een buitenmuur laten duidelijk zien dat men niet geheimzinnig deed over wat er hier gebeurde. Hoeveel bordelen er waren in Pompeï is niet helemaal duidelijk, dit soort fresco's zijn ook in woonhuizen aangetroffen.
Hieronder zie je een paar goed bewaarde muurschilderingen en mozaïeken.
Het forum van Pompeï is het centrale plein van de Romeinse stad. Het plein is omringd door tempels en andere openbare gebouwen en belangrijke gebeurtenissen vonden op dit plein plaats. Hieronder zie je de restanten van de Basilica van Pompeï. In het Romeinse Rijk had een Basilica geen religieuze functie, het was een multifunctioneel gebouw waarin onder andere een rechtbank zat.
Op de volgende foto het uitzicht vanaf de tempel van Jupiter in zuidelijke richting.
Hieronder zie je het uitzicht in noordelijke richting. Je ziet de restanten van de tempel van Jupiter en daarachter de Vesuvius.

De tempel van Jupiter was een enorm bouwwerk dat een centrale plaats innam in het dagelijks leven in Pompeï. De tempel, gewijd aan de oppergod Jupiter van de Romeinse mythologie, was in 62 n.Chr. zwaar beschadigd geraakt bij een aardbeving en verloor daarbij zijn belangrijke religieuze functie. Ten tijde van de vulkaanuitbarsting in 79 n.Chr. was de tempel nog niet (volledig) herbouwd. Onze gids vertelde dat de inwoners niet wisten dat de Vesuvius een vulkaan was, eerdere uitbarstingen waren al zo lang geleden dat ze niet meer in het collectieve geheugen zaten. Ze vertelde ook dat Romeinen dergelijke natuurverschijnselen als woede van de goden zagen.
Het ooggetuigenverslag van Plinius de Jongere bevestigt dat de inwoners volledige verrast werden door de gebeurtenissen. Er zitten geen verwijzingen naar goddelijke straffen of religieuze interpretaties in zijn verslag. Op de foto's staat links de boog van Augustus en daarnaast de ruïne van de tempel van Jupiter.


De boog van Nero staat rechts van de tempel van Jupiter. In de verte is ook nog een andere boog te zien, de boog van Caligula. De zuilen op de foto rechts staan ten opzichte van de boog van Nero inderdaad ongeveer op deze plek.
Op de volgende foto's is het forum van Pompeï te zien ter hoogte van de tempel van Apollo. De meeste Griekse goden hebben een Romeinse tegenhanger. Bijvoorbeeld Jupiter is de tegenhanger van Zeus. Apollo is een uitzondering op deze regel, de Romeinen hebben deze Griekse god geïmporteerd zonder er een andere naam aan te geven. Een van de redenen hiervoor is dat keizer Augustus Apollo tot zijn beschermgod had benoemd en een grote tempel voor hem liet bouwen in Rome. Dan kun je de naam natuurlijk niet meer zomaar even veranderen.


Na het bezoek aan Pompeï werden we naar een ordinair verkooppraatje voor juwelen gebracht. Arjan is wat te drinken gaan halen en ik ben buiten gaan staan. Voor die flauwekul had ik de excursie niet geboekt. Daarna was het tijd voor de inbegrepen lunch, een prima pizza was het. We werden aan tafel gezet bij een Duits echtpaar. Na een paar minuten ongemakkelijke stilte zijn we toch nog aan de praat geraakt. En werd het nog bijna gezellig.
Aan de tafel achter ons zat een ouder Nederlands stel met twee Engelstalige mensen. De Nederlandse vrouw wilde thee bij haar pizza. Dat vond de ober blijkbaar zo raar dat ze die thee nooit gekregen heeft. Haar man had het erg met zichzelf getroffen. Hij hield maar niet op met praten over zichzelf en zijn heldendaden. Echt bescheiden was hij niet. De lekkerste tomaten ter wereld groeiden in zijn achtertuin.